Giấy tờ và máy tính

Những bài viết này tôi copy của GS Ngô Quang Hưng, Pro.CSE of Buffalo.
Hôm nay tôi đi đổi bằng lái xe mới vì bằng cũ sắp hết hạn. Theo luật của bang New York thì để đổi bằng lái tôi cần có các giấy tờ chứng minh "tôi là tôi" đáng giá 6 điểm. Ví dụ: một cái thẻ an sinh xã hội đáng giá 2 điểm, một bằng lái cũ đáng giá 2 điểm, một passport nước ngoài đáng giá 3 điểm, vân vân. Trong thời gian chờ đợi, tôi nghĩ về giấy tờ, thủ tục hành chính, và sự phụ thuộc một cách khó chịu của chúng ta vào các tờ giấy. Mất chứng minh nhân dân, mất passport, mất bằng lái, mất giấy tờ nhà ... là ta sẽ tốn một mớ tiền và cả đống thời gian cùng vô số lo lắng. Tôi tưởng tượng, một hôm xấu trời nào đó, tôi mất hết số giấy tờ đang có, và có thể nói không ngoa là tôi không còn là ... người nữa (ít nhất là theo nghĩa con người trong XH hiện đại). Không biết các bạn thế nào chứ tôi cảm thấy có gì đó bất ổn về tình trạng này. Chẳng lẽ chúng ta phụ thuộc đến thế vào vài mảnh giấy lộn? Tiền bạc cũng vậy, cũng chỉ là vài mảnh giấy đại diện cho các giá trị lao động, nhưng bản thân chúng không phải là giá trị lao động. Thế mà biết bao nhiêu người trên thế giới làm giàu bằng các buôn bán các thứ "đại diện" này. Dĩ nhiên, các lọai giấy tờ và tiền bạc có góp phần vào việc tổ chức XH và trao đổi hàng hóa một cách tiện lợi hơn, và theo nghĩa đó chúng tiết kiệm cho chúng ta một số công lao động nhất định, cho nên không hẳn là chúng chỉ "đại diện" cho công lao động. Vấn đề nằm ở hiệu suất của sự tiết kiệm công lao động. Và điều này liên quan đến máy tính.Trong khoảng 30 năm trở lại đây, máy tính đã giúp chúng ta giảm đáng kể sự trì trệ của các thủ tục hành chính giấy tờ. Khai thuế ở Mỹ là một ví dụ tuyệt vời. Trước kia, khai thuế bằng giấy tờ thông thường sẽ mất vài ngày với các con số tính toán nhằng nhịt. Bây giờ, biết một ít luật thuế thì một business nho nhỏ có thể tự khai bằng máy tính trong vài tiếng đồng hồ. Kỹ thuật thẻ thông minh (smart card) hiện khá thông dụng ở châu Âu. Mỗi thẻ thông minh chứa một bộ vi xử lý nho nhỏ, có thể được dùng như thẻ tín dụng, tiền điện tử, dùng cho các hệ thống bảo mật thay password, cho banking, identification, vân vân. Tiền điện tử (electronic cash) là một đối tượng nghiên cứu thú vị của ngành mật mã học (cryptography) và các ngành liên quan. Đáng tiếc là National Security Agency (NSA) của Mỹ có nhiều luật oái oăm về nghiên cứu mật mã trong vài chục năm qua làm chậm đáng kể việc nghiên cứu tiền điện tử ở Mỹ. Các nhà nghiên cứu nổi tiếng về đề tài này như David Chaum phải sang châu Âu để rộng đất dụng võ.Ngược lại, chúng ta còn một đoạn đường rất dài trước mắt để tận dụng khả năng tiềm tàng của máy vi tính, từ từ loại bỏ các mảnh giấy vụn. Hẳn các bạn còn nhớ vụ bầu cử tổng thống năm 2000 và các bìa đục lỗ ở Florida. Tiền giấy vẫn còn phổ biến ở phần lớn quả đất. Đi mua nhà, vay mượn ngân hàng, đổi bằng lái, xin visa, ... ta vẫn phải điền vào đơn giấy. Ta vẫn còn dùng dụng cụ thời kỳ đồ đá để xử lý thông tin. Chờ gì nữa, các bạn có thể học khoa học máy tính và thay đổi cách thế giới này đang vận hành.