Ảo giác

 

Ảo thị là đối tượng nghiên cứu thú vị của các bác sĩ mắt và họa sĩ (xem thêm ở đây). Hiện tượng ảo giác nói chung, mà ảo thị là một ví dụ, làm ta đôi khi phải tự hỏi: "làm sao ta biết khi nào ta đang bị ảo giác, khi nào ta đang cảm nhận thực tại?"

Thế kỷ thứ 4 trước công nguyên, Trang Tử đã đặt câu hỏi: "đêm qua ta là Trang Tử mơ làm bướm, hay sáng nay ta là bướm đang mơ làm Trang Tử?" Câu hỏi thật thú vị! Chắc các bạn cũng đã từng tỉnh dậy sau một giấc mơ nào đó và tự hỏi mình đang tỉnh hay đang mơ. Ảo giác chăng? Hay thực tại?

Thế kỷ 17, René Descartes (1596-1650) cũng đặt vấn đề tương tự với thí nghiệm tưởng tượng lừng danh "brains in the vats" (các bộ não trong chum) của ông. Ông lý luận rằng: ta chỉ biết được thực tại qua các trải nghiệm phản ánh bằng các xung trong não, vì thế ta không thể nào biết được cái ta đang nhìn, đang nghe, đang sờ là cái có thật hay không. Vì thế, hoàn toàn có khả năng chúng ta chỉ thuần túy là các bộ não đặt trong một chum thí nghiệm nào đó mà ta không biết.

Nhà toán học John Nash (giải Nobel kinh tế năm 1994), như được miêu tả qua bộ phim tuyệt hay A Beautiful Mind, đã từng bị chứng schizophrenia nhiều chục năm liền, thường xuyên có ảo giác và tưởng tượng những thứ không có thực.

Bộ phim Matrix khai thác ý tưởng này đến đỉnh cao, lồng vào đó các biểu tượng triết học và tôn giáo từ Đông sang Tây. Morpheus hỏi Neo: "thực tại là gì? Nếu anh hiểu thực tại là những thứ anh nhìn thấy, nếm, ngửi, sờ được, thì thực tại chỉ là các xung điện được biên dịch bởi não bộ?" Toàn bộ cái Matrix là một hệ thống ảo giác khổng lồ.

Thế những thứ này có liên quan gì đến khoa học máy tính? Máy tính cũng có các "giác quan" của nó: bàn phím, con chuột, camera là mắt, micro là tai. Thậm chí có cả các nghiên cứu làm thế nào ta có thể điều khiển máy tính bằng ý nghĩ. Thí nghiệm của Descartes đã thành sự thật: các máy tính là các bộ não, mạng Internet là cái chum thí nghiệm của ông.

Một ngày kia, khi máy tính trở nên có ý thức, chúng nó sẽ tự hỏi: "tôi có đang bị ảo giác không nhỉ?"